Kwestia ochrony baz danych w polskim prawie nie jest popularna. Znajomość prawa własności intelektualnej nierzadko ogranicza się do prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej. Tymczasem baza danych, jako rodzaj dobra własności intelektualnej, podlega ochronie także (a raczej przede wszystkim) na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2134).
Ustawa definiuje bazę danych jako zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi, wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości.
Ochrona baz danych – czemu podlega?
Baza danych podlega ochronie wynikającej z dwóch reżimów prawnych, tj.:
- ochronie prawnoautorskiej, o ile baza danych spełnia przesłanki utworu;
- ochronie tzw. sui generis, na podstawie ustawy o ochronie baz danych.
Różnica pomiędzy ww. reżimami dotyczy przedmiotu ochrony, gdyż w przypadku ochrony prawnoautorskiej chroniony jest utwór, a więc baza danych jako całość, szczególna postać dzieła będącego wytworem nakładu pracy człowieka. W przypadku ochrony sui generis przedmiotem ochrony jest zbiór danych, a więc de facto zawartość bazy danych, a co istotne – niezależnie od twórczego charakteru samej bazy. Trudność, jaka może leżeć w udowodnieniu, że baza danych stanowi utwór, powoduje, że ochrona sui generis jest rozwiązaniem generującym mniej komplikacji natury formalnej. Jedynym wyznacznikiem tego, czy mamy do czynienia z bazą danych w świetle ustawy o ochronie baz danych, jest istotny nakład inwestycyjny, który poniósł jej producent.
Elektroniczna baza danych, oprócz samego zbioru danych, obejmuje także oprogramowanie służce do obsługi i korzystania z bazy, zaś treść bazy danych może być zawarta w kodzie oprogramowania. W takim wypadku należy odróżnić oprogramowanie od bazy danych, mimo, że z punktu widzenia użytkownika stanowią one to samo rozwiązanie technologiczne.
Jak zastrzega wprost ustawa o ochronie baz danych:
Ochrona przyznana bazom danych nie obejmuje programów komputerowych użytych do sporządzenia baz danych lub korzystania z nich.
Analogiczny przepis znajduje się w ustawie Prawo autorskie:
Ochrona przyznana bazom danych spełniającym cechy utworu nie obejmuje programów komputerowych używanych do sporządzenia lub obsługi baz danych dostępnych przy pomocy środków elektronicznych
Oprogramowanie podlega ochronie przewidzianej dla programów komputerowych. Natomiast baza danych – ochronie wynikającej z ustawy o ochronie baz danych, a w przypadku spełnienia przesłanek ustawowych także ochronie prawnoautorskiej.
Wzajemna współzależność oprogramowania i bazy danych może powodować wątpliwości co do właściwego reżimu ochrony prawnej. Nierzadko konieczna może być opinia biegłego. W przypadku, gdy baza danych nie stanowi utworu, nie dochodzi do kumulacji reżimów prawnych. Inne przepisy prawne stosujemy do ochrony warstwy oprogramowania, a inne do bazy danych jako takiej.